[فردین آژغ]

در این بخش به تعریف اصطلاحاتی می پردازیم که در ادامه از آنها مکرراً استفاده می شود.
عارضه (Feature)
به هر يك از اشياء موجود در جهان خارج كه بر روي يك نقشه نمايش داده مي‌شود، عارضه اطلاق مي‌گردد. به عبارت ديگر، عارضه كوچكترين سطح اقلام اطلاعاتي نقشه مي‌باشد. عوارض مكاني ممكن است ملموس و فيزيكي ( نظیر یک رودخانه یا چاه و سد ) يا غيرملموس و قراردادي ( نظیر یک منحني ميزان و یا .... ) باشد.
لايه (Layer)
به مجموعه‌اي از عوارضی که دارای هندسه یکسانی بوده و عمدتاً در یک خصوصیت مشترک اند ، لايه گفته مي‌شود. هر نقشه مي‌تواند شامل يك يا چند لايه باشد. عوارض داخل یک لایه ، همگی از یک نوع هستند (نقطه ای، خطی یا سطحی). لایه ها می توانند به فرمت های مختلفی نظیر Shapefile، کلاسهای Geodatabase، فرمت های CAD و ... وجود داشته باشند.

نقشه (Map )
نمايشي است از موقعيت مكاني اشياء در جهان خارج ، كه از تركيب و روي هم‌گذاري چندين لايه تشكيل مي‌گردد. مهمترین اطلاعاتی که در یک فایل نقشه ذخیره می شود درباره نحوه نمایش، منبع و ارتباطات لایه های تعریف شده می باشد.

   

اطلاعات مكاني
مجموعه اطلاعاتي كه موقعیت مکانی عوارض هندسي، لايه ها و در نهايت نقشه گرافيكي را تشکیل می دهند. اين اطلاعات به دو شکل برداري (Vector) و رستري (Raster) ذخيره و نگهداري مي‌شوند.
اطلاعات توصيفي
اطلاعات تشريحي و توصيفي در خصوص عوارض مكاني موجود در نقشه و يا موجوديت‌هاي مرتبط با آنها مي‌باشند كه توصيف‌هايي از اين عوارض يا موجوديت‌هاي مرتبط را در برمي‌گيرد.
به طورکلی اطلاعات توصیفی یک واژه عمومی است و مشخصات یک عارضه را که شامل: تعداد، وضعیت، جنس، نوع، شرایط و یا سایر عوامل مرتبط با ان هست را نشان می دهد.
برای درک بهتر داده های توصیفی، اتصال و انتساب آنها به مکان و عارضه مربوط به خود ضروری است. اغلب سیستم های اطلاعاتی توانایی نمایش توأم اطلاعات مکانی و توصیفی را دارا نیستند. آنچه که یک سیستم اطلاعات جغرافیایی را از سایر سیستم های اطلاعاتی مجزا می کند، وجود توأم داده های توصیفی و مکانی در یک محیط است به همی واسطه کلیه پردازش ها، تجزیه و تحلیل ها و پرسش ها بر مبنای اطلاعات موجود درسیستم اطلاعات جغرافیایی به راحتی صورت میگردد.بنابراین لازم است تا قبل از طراحی یک پروژه در سیستم اطلاعات جغرافیایی، با انجام بررسی های دقیق ، اطلاعات مورد نیاز ، شناسایی ، مستندسازی و ارزیابی گردند و بر اساس آن طراحی پروژه را انجام داد.

سامانه اطلاعات جغرافیایی به ‏منظور تحليل روابط فضايي در ميان اطلاعات جمع آوری شده از منابع گوناگون، باید داراي چهار قابليت اساسي باشد که در زير تحت عنوان مولفه‏هاي بنيادي GIS دسته ‏بندي شده اند. اين عناصر عبارتند از :
1 - ورود داده های مکانی ‏:
گران ترین و مشکل ترین بخش از عملیات یک پروژه GIS ، تامین داده های مورد نیاز آن است. اصولاً تامین داده ها به دو طریق صورت می گیرد ، اول استفاده از اطلاعات موجود و دوم ایجاد داده های جدید . روش دوم زمان طولانی تر و مخارج سنگین تری را بر پروژه تحمیل می نماید ، پس بنابراین زمانی به سمت تولید اطلاعات جدید می رویم که نتوان از طریق اطلاعات موجود نیازهای پروژه را رفع کرد.
داده های مورد استفاده در GIS از منابع مختلفی تامین می شود ؛ مثلاً : استفاده از نقشه های آنالوگ ؛ عکس های هوایی ؛ عکس های ماهواره ای ؛ استفاده از فایل های خروجی نرم افزار Auto CAD, Land Dekctop ،Micro station و دیگر نرم افزارها ، داده های برداشت شده با دوربین های نقشه برداری ؛ فایل های نوشتاری دارای مختصات X و Y، داده های مربوط به GPS و داده های جمع آوری شده در بانک های اطلاعاتی مثل Excel ؛ Access و …..

   

   

[/align][/align]

با توجه به منابع مورد استفاده ای که ذکر شد هنوز در کشور ما مهمترین منبع اطلاعاتی، همان نقشه های کاغذی هستند که می توان با اسکن کردن ، آنها را به فرمت رقومی تبدیل کرد . البته هر نقشه کاغذی که برای اولین بار رقومی می گردد نیاز به عملیات هندسی و ویرایشی دارد. همچنین در وهله اول نیاز به تعریف موقعیت مکانی و واقعی عارضه روی زمین را دارد که این عملیات همان Georeferenc کردن نقشه نامیده می شود ، این مرحله از کار نیاز به دقت بالایی دارد.
پس در اين بخش داده‏هاي مورد نياز در محيط GIS اعم از داده‏هاي گرافيکي و توصيفي به صورت رقومي وارد مي‏شوند.
2 – مديريت داده‏ها ( Data management)
پس از وارد کردن داده ها نوبت به مدیریت آنهاست ، یعنی تبدیل کردن داده ها به اطلاعاتی با فرمت قابل قبول در محيط GIS است. مقدمه تجزیه و تحلیل کردن داده ها ، جستجوی داده هاست. نرم افزارGIS این امکان را برای کاربر می دهد که بتواند پس از وارد کردن داده ها، با برقراری ارتباط میان آن ها ( از طریق نقشه ، نمودار ، جدول و . . . ) داده ها را مدیریت کند ، یعنی اینکه داده ها را دسته بندی و طبقه بندی نموده و حتی داده ها را بر حسب اولویت و اهمیتشان مرتب کرده و آنها را برای انجام تحلیل های مورد نیاز آماده کند.
3 – تجزیه و تحلیل داده ها
مهمترین بخش در GIS انجام آنالیزها و تحلیل هایی است ، که قرار است منجر به تصمیم گیری شده و بر مکان تاثیر گذارد.پس نیاز به دقت بالایی از سوی کاربر است که با توجه به اطلاعات و هدف پروژه ، از ابزارها و روش هایی استفاده کند تا سیستم بهترین راه حل و تصمیم گیری را به کاربر نشان دهد. از آنجایی که تمام آنالیزها در سیستم ، با توجه به داده های ورودی صورت می گیرد در صورت ورود داده های اشتباه ، سیستم نیز جوابی اشتباه را ارایه خواهد کرد ، از این رو باید در نحوه ورود و حذف داده های اضافی دقت کرد .
پردازش و تجزيه و تحليل داده‏ها، توسط توابع تحليل‏هاي مکاني
صورت مي گيرد و مواردي از جمله : جمع مقادير، ارزيابي
همسايگي‏ها ، برش عوارض و حريم‏گذاري و . . . را شامل میشود.

   

4 – خروجی و نمایش اطلاعات
سامانه اطلاعات جغرافیایی ، خروجی اطلاعات را که نتیجه پردازش و تحلیل داده ها در محیط GIS است را می تواند به صورت کاغذی و رقومی ( الکترونیکی ) در اختیار کاربر قرار دهد.البته خروجی کاغذی ، رایج ترین قالب خروجی به حساب می آیند تا کاربران سایر رشته ها نیز بتوانند از آن استفاده کنند . البته قبل از آن باید کار گویا سازی نقشه ( رنگ آمیزی عارضه ها ،مقیاس ،جهت شمال ،علایم ،عنوان نقشه و....) روی آن صورت بگیرد.
خروجی های رایانه ای نیز ، این مزیت را نسبت به خروجی های چاپی دارند که در صورت نیاز می توان اطلاعات آن را با تغییرات زمان و مکان به روز (Update )کرده و خروجی های جدیدی را از آن تهیه کرد.در واقع خروجی های رایانه ای خود در زمان آینده به عنوان ورودی ، قابل استفاده می باشند و فقط نیاز به اعمال تغییرات رخ داده بر روی آن می باشد که این خود باعث صرفه جویی در زمان و هزینه های یک پروژه خواهد شد.