[sadeghnejad@ut.ac.ir]

[b]

وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات مکانی

[/b]

یک سیستم اطلاعات مکانی (GIS)، اصولاً پنج فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
1. ورود اطلاعات
2. دستکاری و ویرایش اطلاعات
3.مدیریت اطلاعات
4.پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات
5.نمایش اطلاعات


۱ـ ورود اطلاعات

قبل از آنکه اطلاعات مکانی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.

منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :

· تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور

· عکس های هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری

· نقشه برداری کلاسیک

· سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)

· اسناد، مدارک و نقشه های موجود



2ـ دستکاری اطلاعات

استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد. به عنوان مثال، اطلاعات مکانی در استانداردهای مختلف وجود دارند و به منظور استفاده از آنها درGIS می بایست اطلاعات فوق قبل از یکپارچه سازی در محیط نرم افزار GIS، به یک استاندارد واحد، تبدیل شوند.

۳- مدیریت اطلاعات

برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات مکانی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد.

مدلهای پایگاه داده مختلفی از قبیل؛ سسله مراتبی، شبکه ای، رابطه ای، شئ‌گرا و …، وجود دارد که از این میان، مدلهای داده رابطه ای (Relational) و شئ گرا (Object Oriented) به صورت وسیع در نرم افزارهای GIS مورد استفادع قرار می گیرند.

۴ـ پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات

۱-۴- پرسش و پاسخ

سیستم های اطلاعات مکانی این قابلیت را در اختیار کاربر قرار می دهند تا براساس اطلاعات مکانی و توصیفی ذخیره سازی شده در سیستم، اقدام به انجام پرسش و پاسخهای مورد نظر خود نماید. انواع این پرسش و پاسخهای، به شرح زیر می باشد:
•
پرسشهای مکانی


این پرسشها براساس اطلاعات مکانی و عوارض موجود در پایگاه داده GIS صورت می پذیرد. به عنوان نمونه، می توان به جست و جوی پست های برق واقع در محدوه یک استان یا رودخانه های واقع در یک حوزه آبریز اشاره نمود.
•
پرسشهای توصیفی


این پرسشها بر اساس اطلاعات توصیفی ذخیره شده در پایگاه داده برای هرعارضه، صورت می پذیرد. به عنوان نمونه، می‌توان به یافتن یک رودخانه و یا یک حوزه آبریز، با نام مشخص، اشاره نمود.
•
پرسشهای تابعی/ شرطی


این پرسش براساس معرفی یک شرط به عنوان معیار پرسش، صورت می پذیرد. به عنوان نمونه می توان به جستجوی حوزه های آبریز که حجم بارندگی در آنها در طول سال بیش از یک مقدار مشخص می‌باشد، اشاره نمود.
•
پرسشهای روند تغییرات


این پرسشها بر اساس پارامترها و اطلاعات متغییر که با یک پریود زمانی در سیستم ذخیره می شوند، انجام می‌شود. به عنوان نمونه، می توان به انجام پرسش به منظور بررسی روند تغییرات میزان بارش یک حوزه آبریز در طی چندین سال گذشته، اشاره نمود.
•
پرسشهای ترکیبی


این پرسشها به صورت ترکیبی از پرسشهای مکانی، توصیفی و شرطی، انجام می شوند.

۲-۴- تجزیه و تحلیل

عموماً سیستمهای اطلاعات مکانی، اداری ابزارهای متنوع جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشند. نمونه ای از این ابزارها همپوشانی است.
•
همپوشانی اطلاعات (Overlay)


ترکیب لایه های اطلاعاتی مختلف درGIS، تحت عنوان Overlay شناخته می شود. در حالت بسیار ساده، این مفهوم به امکان نمایش چندلایه اطلاعاتی بر روی همدیگر اشاره می کند ولیکن در مفهوم وسیعتر،‌ این مفهوم به ترکیب چند لایه اطلاعاتی بر اساس معیارهای تعریف شده توسط کاربر و تولید یک لایه اطلاعاتی جدید، اشاره دارد. به عنوان نمونه می توان اطلاعات مربوط به نوع خاک، ‌نوع پوشش گیاهی، شیب زمین و … را به منظور بررسی امکان وقوع سیل در یک منطقه، با یکدیگر ترکیب کرده و مناطق دارای پتانسیل در این خصوص را تحت یک لایه اطلاعاتی جداگانه، مشخص نمود.