انجمن جی آی اس (GIS)
مقاله درباره gis - نسخه‌ی قابل چاپ

+- انجمن جی آی اس (GIS) (http://forum.arcgis.ir)
+-- انجمن: تخصصی (http://forum.arcgis.ir/Forum-%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5%DB%8C)
+--- انجمن: کنکور GIS و سنجش از دور (Entrance GIS and Remote Sensing) (http://forum.arcgis.ir/Forum-%DA%A9%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%B1-GIS-%D9%88-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%B4-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D8%B1-Entrance-GIS-and-Remote-Sensing)
+--- موضوع: مقاله درباره gis (/Thread-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-gis)



مقاله درباره gis - saeid1989 - ۰۲-۲۶-۱۳۹۶

یك سیستم اطلاعاتی است كه پردازش آن بر روی اطلاعات مكان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به كسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد كه به‌نحوی با موقعیت مكانی در ارتباط‌اند. به‌كارگیری این ابزار با امكان استفاده در شبكه‌های اطلاع‌رسانی جهانی، یكی از زمینه‌های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان‌ها و استعدادهای كشور در سطح جهانی است.گسترش روزافزون شبكه كاربران این سیستم‌ها از جمله نكات اساسی است كه می تواند به قابلیت‌ها و توانایی‌های این سیستم بیفزاید.در حال حاضر از این سیستم‌ها بسته به نیازهای هر منطقه یا كشور در بخش‌های مختلف (مانند مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیك شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت كاربری اراضی، خدمات بانكی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده می‌شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم‌ها، كاربرد GIS به كلیه بخش‌های مرتبط با زمین گسترش یافته است.

مطالعه حاضر نیز با در نظرگرفتن مسائل فوق درصدد است ضمن معرفی بخشی از توان‌ها و مزایای این سیستم در دسترسی سریع به اطلاعات، تحلیل اطلاعات به طور یكجا و با هم، بهنگام‌سازی، دقت و سرعت بالای عمل، و ....، كاربرد و نحوه استفاده از آن را در ارتباط با مجموعه اطلاعات علوم زمین مورد بررسی قرار دهد و ارزیابی نماید.

تاریخچه ایجاد GIS (مروری بر مطالعات انجام شده)
اولین نمونه از یك جی ‌آی ‌اس ملّی، جی ‌آی ‌اس كانادا است كه از اواخر1960 به این طرف ‌به صورت پیوسته مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه‌های 1970 و1980 میلادی پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در فناوری GIS به وجود آمد، به طوری كه عبارت «سیستم اطلاعات جغرافیایی» در مورد مجموعه ابزارهایی برای تحلیل و نمایش نقشه‌ها و ادغام فنون و شیوه‌های آماری و نقشه‌ای و كاربرد فراگیرتر آن، بویژه برای تحلیل تأثیرات وخط مشی‌های دولتی به كارگرفته شد. در حالی‌كه سابقه فناوری GIS دركشورهای غربی ازجمله كانادا وآمریكا به بیش از40 سال می‌رسد، فناوری GIS در اغلب كشورهای جهان سوم بسیار جوان می‌باشد. از ویژگی‌های GIS در كشورهای غربی هماهنگی بین فناوری و آموزش وكاربرد آن است، درحالی كه دركشورهای جهان سوم، ورود فناوری قبل از آموزش و مهارت‌اندوزی مربوط به آن صورت می‌گیرد.

در ایران، اولین مركزی كه به طور رسمی استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی را در كشور آغاز كرد سازمان نقشه‌برداری كشور بود كه در سال 1369 براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار طرح به كارگیری این سیستم شد. این سازمان در حال حاضر مشغول تهیه نقشه‌های توپوگرافی 1:25000 از عكس‌های هوایی با مقیاس 1:40000 می‌باشد و این فرصتی است برای تبدیل این نقشه‌ها به ساختارهای رقومی و تأسیس پایگاه توپوگرافی ملی كه نیازهای كاربران را در زمینه GIS برآورده می‌كند.
در همین راستا «شورای ملی كاربران سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی» به منظور سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها در زمینه GIS، تحلیل نیازمندی‌ها و همچنین بهره‌برداری شایسته از كلیه ظرفیت‌های علمی، فنی و نیروی انسانی در راستای ایجاد و به كار‌گیری GIS و با توجه به وظایف سازمان نقشه‌برداری كشور در خصوص تدوین و ایجاد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ملی، در دی ماه 1372 تأسیس گردیده است.
فعالیت‌های اجرایی پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در وزارت صنایع و معادن، از فروردین 1371 آغاز گردید و هم‌اكنون از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیت‌های آن استفاده می‌گردد.

از دیگر مؤسساتی كه در زمینه این سیستم فعالیت می‌كنند می‌توان شهرداری تهران، وزارت مسكن و شهرسازی، وزارت جهاد كشاورزی، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع را نام برد. در دانشگاه‌های كشور تاكنون از این سیستم، چنان كه باید، به عنوان یك فناوری با قابلیت بسیار بالا برای در اختیار قراردادن طراحی پروژه‌ها و كاربرد آن در رشته‌های مختلف استفاده نگردیده است.

عناصراصلی تشكیل دهنده سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی
GIS بر روی هرمی با چهار طبقه زیربنایی ساخته شده است:

- سخت‌افزار: با توجه به مرحله‌ای كه مطالعات در آن قرار دارد، كاربران می‌توانند از سخت‌افزارهای موجود در دسته‌بندی زیر استفاده نمایند:
٭ سخت‌افزارهای مرتبط با ورود اطلاعات (صفحه كلید، رقومی‌كننده، اسكنر، و ...)،
٭ سخت افزارهای مرتبط با مدیریت اطلاعات (سخت‌افزارهای جانبی رایانه‌ها مانند ماوس، ...)،
٭ سخت‌افزارهای مرتبط با خروج نتایج (چاپگرها، رسام‌ها، و ...).

- نرم افزار : برای راه اندازی GIS برنامه رایانه‌ای لازم است. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به «آرك اینفو»، «آرك ویو»، «اسپانز»، «مپ اینفو» اشاره نمود كه دارای توابع عملیاتی متعدد در جهت تجزیه و تحلیل مسائل و محاسبات آماری هستند و عمدتاً توسط شركت‌های بزرگ رایانه‌ای تولید می‌گردند. هر یك از این نرم‌افزارها برای مطالعات خاصی برنامه‌ریزی شده و دارای محدودیت‌ها و محاسن خاص خود می‌باشند. در این پژوهش از دو نمونه از نرم‌افزارهای رایج این سیستم (یعنی‌«آرك اینفو» و «آرك ویو» استفاده شده است.

- اطلاعات : بدون اطلاعات نه هدفی وجود دارد و نه پیشنهادی. تمركز توجه روی اطلاعات است. در واقع اكثر فعالیت‌ها برای اطلاعات انجام می‌شود، زیرا اطلاعات قلب GIS را تشكیل می‌دهد. كیفیت اطلاعات یكی از مهم‌ترین موضوعات قابل توجه و اساسی می‌باشد. كیفیت اطلاعات در ارتباط مستقیم با دقت، صراحت، مبانی علمی، تركیب اطلاعات، و تحلیل و مدلسازی است.

- سازمان و نیروی انسانی : مهم‌ترین بخش تشكیل‌دهنده GIS می‌باشد، زیرا سازمان و نیروی انسانی است كه عملیات GIS را كنترل می‌كند. سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای بسیار قوی GIS بدون پشتیباتی كادر متبحر، به كارآیی مناسب نخواهند رسید. برای اجرای موفق سیستم، سازماندهی نیروهای متخصص و كارآمد كه در جهت اجرا، بهینه نمودن و نهایتاً راهبری سیستم‌ها نقش‌های گوناگونی را ایفا می‌نمایند، الزامی است.

فرآیند تحلیل اطلاعات در سیستم اطلاعات جغرافیایی
GIS یك سیستم رایانه‌ای است كه چهار قابلیت اساسی را در رابطه با داده‌های زمین مرجع فراهم می‌آورد.
1. ورودی داده‌ها
2. مدیریت داده‌ ها
3. پردازش و تحلیل داده‌ها
4. خروجی داده‌ها

كاربردها و توانایی‌های سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی
بطور اجمال قابلیت‌های GIS نسبت به سیستم‌های اطلاعاتی مشابه و روش‌های دستی را می‌توان به شرح زیر بیان داشت:

● قابلیت جمع‌آوری، ذخیره، بازیابی و تجزیه و تحلیل اطلاعات با حجم زیاد؛
● قابلیت برقراری ارتباط بین اطلاعات جغرافیایی (نقشه) و اطلاعات غیرجغرافیایی(جداول اطلاعاتی) و ایجاد امكانات تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی با استفاده از اطلاعات غیرجغرافیایی و بالعكس؛
● توانایی انجام طیف وسیعی از تحلیل‌ها مانند: روی هم قراردادن لایه‌ها، پیداكردن اشیای مختلف با استفاده از خاصیت نزدیكی آن‌ها به یك شی‌ء خاص، شبیه‌سازی، محاسبه تعداد دفعات وقوع یك حادثه در فاصله مشخص از نقطه یا نقاط معین، و ...؛
● داشتن دقت، كارآیی، سرعت عمل زیاد و سهولت در بهنگام‌سازی داده‌ها؛
● توانایی انجام محاسبات آماری مانند محاسبه مساحت و محیط پدیده‌های مشخص شده؛
● قابلیت ردیابی و بررسی تغییرات مكان‌های جغرافیایی در طول زمان؛
● قابلیت استفاده برای مكان‌یابی پروژه‌های مختلف.

روش و مدل پژوهش
دراین روش از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و بطور خلاصه شامل مراحل زیر می‌گردد:

1. جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های مناسب و مورد نیاز، شامل اطلاعات توصیفی و اطلاعات مكانی؛
2. پیش‌پردازش اطلاعات؛
3. مدیریت داده‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها؛
4. تولید خروجی‌ها.

گردآوری اطلاعات
داده‌هایی كه باید در یك GIS وارد شوند دو نوع هستند:

1. داده‌های توصیفی كه بیانگر ویژگی‌ها و خصوصیات عوارض هستند،
2. داده‌های مكانی كه نشان‌دهنده موقعیت و شكل عوارض می‌باشند.

1. داده‌های توصیفی
با توجه به نوع مدارك مورد بررسی، اطلاعات مورد نیاز جهت ورود به سیستم عبارت‌اند از:
شماره مدرك- نویسنده (نام و نام خانوادگی)- موضوع تحقیق- مختصات جغرافیایی- سال انجام تحقیق- دانشگاه یا سازمان انجام‌دهنده تحقیق- كد مدرك.
به منظور دسترسی به اطلاعات فوق، ابتدا با جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی مركز، كلیه اطلاعات مربوط به علوم زمین (به ترتیب در پایگاه‌های اطلاعاتی پایان‌نامه‌های فارسی و لاتین، مقالات سمینارها، مقالات مجلات، گزارش، طرح‌های پژوهشی، اطلاعات سازمان مدیریت، اطلاعات قدیم و اطلاعات جدید) مورد بازنگری قرارگرفت.

دیگر مدارك علوم زمین موجود، به دلایل زیر امكان استفاده و نمایش در سیستم را نداشتند:
1. نبود اطلاعات مكان‌دار در برخی از مدارك،
2. عدم دسترسی به اصل بخش قابل توجهی از مدارك نظیر طرح‌های تحقیقاتی، گزارش‌ها، اطلاعات خزر، سازمان مدیریت، و...،
3. نبود اطلاعات دقیق جغرافیایی (مكانی) در برخی متون،
4. تكراری بودن برخی از مدارك.

2. داده‌های مكانی
داده‌های مكانی به اطلاعاتی گفته می‌شود كه درباره مكان، شكل، و روابط میان عوارض جغرافیایی در سطحی از زمین و بر روی نقشه هستند و معمولاً به صورت مختصات ذخیره می‌‌گردند. كیفیت این داده‌ها تأثیر بسزایی در تجزیه و تحلیل داده‌های به كار رفته در تشكیل بانك اطلاعاتی خواهد داشت.

اطلاعات مكانی لازم برای ورود به سیستم عبارت‌اند از:
الف. مختصات (طول و عرض جغرافیایی) مناطق مورد مطالعه (ثبت‌شده در مدارك)، كه توسط صفحه کلید به سیستم منتقل گردیدند؛
ب. نقشه‌های جغرافیایی پیوست شده به برخی از مدارك، كه اسکن شدند و توسط یک کد شناسایی10 كاراكتری که به هر یک از مدارک تخصیص داده شده و با مسیردهی لازم به داده‌های توصیفی مربوط به خود، متصل گردیدند؛
ج. لایه‌های اطلاعاتی شامل نقشه‌های استان‌ها، شهرستان‌ها، شهرها، دریاچه‌ها، مراكز استان‌ها و نقشه زمین‌شناسی ایران، كه همگی دارای مقیاس 1:250000، و به شكل استاندارد موجود می‌باشند و می‌توانند برای اهداف مختلف، مورد استفاده كاربران قرار گیرند. با هماهنگی‌های به عمل‌آمده، لایه‌های اطلاعاتی فوق از طریق وزارت صنایع و معادن (كه تجارب متعددی در امر GIS دارد، تهیه گردیده و برای انجام عملیات لازم به سیستم وارد گردیدند.
محصولات خروجی
یك سیستم اطلاعات جغرافیایی باید شامل نرم‌افزار لازم برای نمایش نقشه‌ها، نمودارها و جداول مختلف به صورت‌‌های گوناگون باشد. فنون نقشه نگاشتی باید این زمینه را فراهم كنند تا بتوان انواع نقشه‌هایی را كه مبین توزیع فضایی پدیده‌های مختلف هستند، به سادگی تولید كرد. انتخاب نوع نمایش این خروجی‌ها به عوامل مختلفی وابسته است كه عبارت‌اند از: طبیعت خود داده‌ها، توان تفكیك و مقیاس مورد نیاز، محدودیت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و همچنین تعداد متقاضیان محصولات خروجی. علاوه بر این ما باید قادر باشیم محصولات غیرگرافیكی را نیز در خروجی یك سیستم اطلاعات جغرافیایی تولید كنیم. چنین خروجی‌هایی برای انتقال اطلاعات بین سیستم‌های مختلف پردازشگر و همچنین برای نگهداری اطلاعات به مدت طولانی به كار می‌روند. در حالت كلی، خروجی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. خروجی‌های كاغذی از قبیل نقشه‌های موضوعی، نمودارها، جداول و گزارش‌های آماری كه از طریق چاپگر یا پلاتر تهیه می‌شوند،
2. خروجی‌های غیركاغذی كه در آن، اطلاعات تولیدشده بر روی صفحه نمایش دیده می‌شود. این نوع خروجی برای استفاده از آخرین پردازش‌ها و تحلیل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

1. نقشه‌های موضوعی
در نقشه‌های موضوعی ساختار یك توزیع داده كه ویژگی داده‌ها را به عنوان تشكیل‌دهنده روابط درونی بین قسمت‌های مختلف آن‌ها نشان می‌دهد، ترسیم می‌شود. نقشه‌های موضوعی را می‌توان برای توصیف محدوده وسیعی از پدیده‌های مختلف مورد استفاده قرار داد. از جمله نقشه‌های موضوعی، می‌توان به نقشه‌هایی كه پراكندگی نوع خاصی از داده‌ها را نشان می‌دهند، اشاره نمود.
در این پژوهش، توزیع پراكندگی جغرافیایی انواع مدارك مرتبط با علوم زمین برحسب پارامترهای مختلف را می‌توان به صورت همزمان در كلیه استان‌های كشور یا به تفكیك در هر یك از استان‌ها نمایش داد.

2. نمودارها
نتایج تجزیه و تحلیل‌های یك سیستم اطلاعات جغرافیایی را می‌توان به نحو مؤثرتری به وسیله گرافیك‌های غیرنقشه‌ای نشان داد. هدف كلی گرافیك، ایجاد رابطه‌ای است كه اطلاعات را به صورت ساده‌تری برای مخاطبان به تصویر بكشد.
اطلاعات كم‍ّی (عددی) كه در بانك اطلاعاتی موجود است را می‌توان به گراف‌های متفاوت و متنوعی تبدیل نمود. از انواع نمودارهای این سیستم می‌توان به نمودارهای میله‌ای و دایره‌ای اشاره كرد. از نمودار میله‌ای برای نمایش اختلافات موجود در یك مشخصه در بین گروه‌های مختلف استفاده می‌شود. این نمودار را می‌توان هم به صورت عمودی و هم افقی رسم نمود. نمودار دایره‌ای، اطلاعات را با تقسیم یك دایره به قطاع‌های مختلف نشان می‌دهد و با این روش، نسبت آن‌ها را به كل مشخص می‌كند. علاوه بر این می‌توان یك قسمت دلخواه را از بقیه قسمت‌ها جداكرد و برجسته نمود.


3. جداول
تهیه جداول از هر یك از مشخصه‌ها و داده‌های توصیفی، یا جداولی از كلیه اطلاعات توصیفی، از دیگر خروجی‌های یك سیستم اطلاعات جغرافیایی است. همچنین می‌توان با استفاده از تابع جستجو، داده‌هایی خاص را انتخاب و جداول مختلفی را برای نمایش یا تهیه خروجی، ایجاد نمود.

4. خروجی‌های دیگر
همانگونه كه قبلاً عنوان گردید، دیگر داده‌های خروجی ممكن است به صورت پردازش تصویری و نمایش بر روی نمایشگرهای رنگی نیز ارائه گردند. نوع اخیر خروجی برای كاربرانی كه به صورت روزمره از سیستم استفاده می‌كنند، بسیار مناسب می‌باشد. همچنین اطلاعات در محیط‌های مختلفی همچون دیسك، سی دی، و... هم قابل عرضه می‌باشد.
نمودار خلاصه شده‌ای از فرآیند انجام این طرح كه می‌تواند به عنوان مدلی برای ساماندهی دیگر اطلاعات مكان‌دار موجود در پایگاه‌های مركز، مورد استفاده قرار گیرد


RE: مقاله درباره gis - salah - ۰۳-۰۸-۱۳۹۶

خیلی خوب بود موفق باشید


RE: مقاله درباره gis - site2017 - ۰۷-۰۵-۱۳۹۶

مقاله بسیار عالی و کامل بود
تشکر